Με μεγάλη επιτυχία και παρουσία πλήθους κόσμου πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 6 Απριλίου στο ΝΟΗΣΙΣ, τιμητική εκδήλωση με αφορμή τα ογδόντα χρόνια ερευνητικής, διδακτικής και κοινωνικής προσφοράς του Καθηγητή Νικολάου Κ. Σπύρου.
Την εκδήλωση διοργάνωσαν η Ένωση Ελλήνων Φυσικών, το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, η Ένωση Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, ο Όμιλος Φίλων Αστρονομίας και το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ και ήταν αφιερωμένη στη σύγχρονη συγγραφική δραστηριότητα του διακεκριμένου Καθηγητή.
Το πολυπληθές κοινό υποδέχθηκαν εκ μέρους των διοργανωτών οι κ.κ. Κωνσταντίνος Κλεΐδης, Καθηγητής Διεθνούς Πανεπιστημίου της Ελλάδος, Δρ. Στυλιανή Μπεζεργιάννη, Πρόεδρος τού ΝΟΗΣΙΣ, Παναγιώτης Φιλντίσης, Α΄ Αντιπρόεδρος και Κώστας Βουρλιάς, Γενικός Γραμματέας της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών.
Χαιρετισμό απηύθυναν οι κ.κ. Χρήστος Ζερεφός, Ακαδημαϊκός-Επίτιμος Καθηγητής ΑΠΘ, Ιωάννης Τσουκαλάς, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ, Φιλομήλα Κομνηνού, Καθηγήτρια ΑΠΘ, Δήμητρα Σφενδόνη Μέντζου, Πρόεδρος της Ένωσης Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ και Σίσσυ Αγγελίτση, Πρόεδρος του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας.
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης παρουσιάστηκαν δύο νέα βιβλία των εκδόσεων της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών:
«Σκοτεινή Ενέργεια: Η Σκιώδης Αντανάκλαση της Σκοτεινής Μάζας», του κου Ιωάννη Χρ. Αγαπάκη, ο οποίος και το παρουσίασε και
«Αρχή και Τέλος του Σύμπαντος… σήμερα και από πολύ παλιά!», του κου Νικόλαου Κ. Σπύρου, που παρουσίασε ο κ. Κωνσταντίνος Κλεΐδης.
Λαμβάνοντας τον λόγο ο τιμώμενος Καθηγητής κ. Σπύρου συγκινημένος ευχαρίστησε τους παρευρισκόμενους και όσους απέστειλαν χαιρετισμό και στη συνέχεια παρέθεσε ομιλία με θέμα: «ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ: Αλήθειες, Διαπιστώσεις και Αναγκαιότητες».
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη βράβευση του κου Σπύρου από την Ένωση Ελλήνων Φυσικών και με προβολή ταινίας στο Πλανητάριο, ευγενική προσφορά του ΝΟΗΣΙΣ προς τους συμμετέχοντες στην εκδήλωση.
ΚΟΣΜΟΛΟΓΊΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
Αλήθειες, Διαπιστώσεις και Αναγκαιότητες *
Ν. Κ. Σπύρου § (spyrou@auth.gr)
*Έντυπη μορφή και, κατά το δυνατόν, πιστή απόδοση της ομότιτλης απόκρισης-ομιλίας του συγγραφέα, η οποία πραγματοποιήθηκε στην εκδήλωση «Ογδόντα Χρόνια Ερευνητικής, Διδακτικής και Κοινωνικής Προσφοράς του Καθηγητή Αστρονομίας κου Νικολάου Κ. Σπύρου».
Η εκδήλωση οργανώθηκε από τη Ένωση Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ), το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, την Ένωση Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, τον ‘Όμιλο Φίλων Αστρονομίας και το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ.
Η κοινή εκδήλωση περιελάμβανε την παρουσίαση δύο νέων βιβλίων-εκδόσεων της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, χαιρετισμούς, και τρεις ομιλίες. Τα δύο βιβλία έχουν τους τίτλους Σκοτεινή Ενέργεια :Η Σκιώδης Αντανάκλαση της Σκοτεινής Μάζας (Συγγραφέας: Ιωάννης Χρ. Αγαπάκης) και Αρχή και Τέλος του Σύμπαντος…σήμερα και από πολύ παλιά! (Συγγραφέας: Νικόλαος Κ. Σπύρου).
Η βιβλιοπαρουσίαση και οι ομιλίες πραγματοποιήθηκαν στην Θεσσαλονίκη στο Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ (Συνεδριακό Κέντρο «Ν. Οικονόμου»), το Σάββατο, 6 Απριλίου 2024, και ώρα 18:30h-2030h.
Όπως και όλη η εκδήλωση, έχουν βιντεοσκοπηθεί και, με την ευγενή φροντίδα των οργανωτών του ΝΟΗΣΙΣ και της ΕΕΦ, είναι ηλεκτρονικά προσβάσιμες στον δικτυακό τόπο https://youtu.be/w90V09lzwJc
§Ο Καθηγητής Αστρονομίας κος Νικόλαος Κ. Σπύρου αφυπηρέτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το έτος 2011.
Αλήθειες
“The law that entropy always increases holds, I think, the supreme position among the laws of Nature.
If someone points out to you that your pet theory of the universe is in disagreement with Maxwell’s equations, – then so much the worse for Maxwell’s equations.
If it is found to be contradicted by observation – well, these experimentalists do bungle things sometimes. But if your theory is found to be against the second law of thermodynamics, I can give you no hope; there is nothing for it but to collapse in deepest humiliation.”
Sir Arthur Stanley Eddington, The Nature of the Physical World (1929)
«Ευχαριστώ τον Θεό που διδάχθηκα Αρχαία Ελληνικά, διότι έτσι μπόρεσα να καταλάβω το νόημα των Φυσικών Επιστημών».
Max Theodor Felix von Laue, (Γερμανός Φυσικός)
Εισαγωγή-Ευχαριστίες
Αξιότιμοι Προσκεκλημένοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Φίλοι,
Συνάδελφοι,
Συμφοιτητές,
Φοιτητές,
Μαθητές,
Διδάσκοντες,
Γονείς με τα παιδιά σας, αλλά και
Σεβαστοί μου Δάσκαλοι,
Καλησπέρα σας,
Όλες και όλους σας σας ευχαριστώ πολύ για την τιμητική και εντυπωσιακή σε όγκο παρουσία σας εδώ σήμερα.
Όπως πάντα, για περαιτέρω επικοινωνία με τυχόν ενδιαφερόμενα μέλη του ακροατηρίου, σας δίνω την ηλεκτρονική διεύθυνσή μου (spyrou@auth.gr). Ελπίζω, με την φροντίδα και των οργανωτών, η ομιλία μου, σύντομα, να είναι και ηλεκτρονικά διαθέσιμη.
Χαίρομαι, διότι, για μία ακόμη φορά, συμμετέχω σε μιαν εκδήλωση, με πρωτοβουλία της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ) και αφορμή νέες εκδόσεις της που με αφορούν.
Μιαν εκδήλωση, την οποίαν, συνδιοργανώνουν με την ΕΕΦ και την τιμούν τόσοι και τέτοιοι πολύτιμοι συνεργάτες, και εδώ και από μακριά.
Όπως, ήδη, ακούσατε, με αυτούς και τέτοιους συνδιοργανωτές με συνδέουν πολλοί δεσμοί, στενοί δεσμοί, ήδη, από την δεκαετία του 1990, ίσως, και νωρίτερα. Με βάση, δε, τον πολύ χρόνο, την προσπάθεια, τον κόπο και το συναίσθημα που τους έχω αφιερώσει για δεκαετίες, οι δεσμοί αυτοί φθάνουν μέχρι και του σημείου “της σύλληψης της ιδέας δημιουργίας τους, ακόμη και της ίδιας της γέννησής τους. Π.χ., για το ΝΟΗΣΙΣ, όπως προανέφερε η κα Μπεζεργιάννη και για τον ΟΦΑ, όπως προανέφερε η κα Αγγελίτση.
Αυτοί οι δεσμοί κάνουν ακόμη περισσότερο από αναγκαίες και επιβαλλόμενες τις ευχαριστίες, ακόμη μία φορά, προς όλους τους συνδιοργανωτές και τους συντελεστές της σημερινής εκδήλωσης.
Ευχαριστώ, λοιπόν, τους, εδώ και πολλά (!) χρόνια, αγαπητούς μου κους Τάκη Φιλντίση και Κώστα Βουρλιά, αντιστοίχως, Αντιπρόεδρο και Γενικό Γραμματέα της ΕΕΦ.
Αγαπητέ Τάκη, Αγαπητέ Κώστα, για μία ακόμη φορά, σας ευχαριστώ πολύ για την μακροχρόνια και αποδοτική συνεργασία μας (όπως και με τους πολλούς συντελεστές της ΕΕΦ σε βάθος πεντηκονταετίας!), αλλά και για τα καλά λόγια σας.
Και, με την ευκαιρία, και από την θέση αυτήν, μακρόθεν, ευχαριστώ τον αγαπητό Πρόεδρο της ΕΕΦ και παλαιό φοιτητή μου στο Τμήμα Μαθηματικών/ΑΠΘ, κο Στράτο Θεοδοσίου, για τον θερμό μακρόθεν χαιρετισμό του και για τον ουσιαστικό Πρόλογό του στο σήμερα παρουσιαζόμενο βιβλίο μου.
Ευχαριστώ την κα Στυλιανή (Στέλλα) Μπεζεργιάννη, Πρόεδρο Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Διάδοσης Επιστημών και Μουσείου Τεχνολογίας – ΝΟΗΣΙΣ, Διδάκτορα Χημικό Μηχανικό, (Chemical Engineer) και Διευθύντρια Ερευνών Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ).
Κυρία Μπεζεργιάννη, Αγαπητή Στέλλα, στα νέα σου καθήκοντα, ως Πρόεδρου Διοικητικού Συμβουλίου του ΝΟΗΣΙΣ, σου εύχομαι Καλή Επιτυχία και συνέχιση της παράδοσης και της αποδοτικής και χρήσιμης πορείας και πολλαπλής συνεισφοράς και προσφοράς του, από γεννησιμιού του, αγαπητού μου ΝΟΗΣΙΣ. Και, ακριβώς, με την έννοια αυτή, παρακαλώ να δεχθείτε όλοι σας στο ΝΟΗΣΙΣ τα Θερμά Συγχαρητήριά μου για τον εορτασμό φέτος των είκοσι χρόνων λειτουργίας ΝΟΗΣΙΣ!!!
Και, φυσικά, σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια σου, το πνεύμα συνεργασίας και για την παραχώρηση αυτής της ωραίας και παλαιόθεν γνωστής μας αίθουσας. Όπως και για την, στο τέλος, προβολή στο ΠΛΑΝΗΤΑΡΙΟ, της ταινίας με τον τίτλο «Από τη Γη στο Σύμπαν» ως ευγενή προσφορά του ΝΟΗΣΙΣ προς τους συμμετέχοντες στην σημερινή εκδήλωση.
Με βάση την διαχρονική συνεργασία μου με το ΝΟΗΣΙΣ, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω στις ευχαριστίες μου και τον προηγούμενο Γενικό Διευθυντή του ΝΟΗΣΙΣ, τον αγαπητό μου κο Θανάση Κοντονικολάου.
Αγαπητέ Θανάση, σ’ ευχαριστώ πολύ, όπως και τους συνεργάτες σου, για την μακροχρόνια και αποδοτική συνεργασία μας.
Ευχαριστώ την Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ και αγαπητή συνάδελφο και φίλη, κα Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου, Πρόεδρο της, εκ των συνδιοργανωτών, Ένωσης Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, αλλά και, μεταξύ άλλων, αξιόλογων δραστηριοτήτων της, Μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας των Επιστημών και Πρόεδρο και Δημιουργό του εξαιρετικά ενεργού, πολλαπλώς χρήσιμου και αποδοτικού Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών του ΑΠΘ.
Αγαπητή μου Δήμητρα, αναγκαστικά από μακριά, σ’ ευχαριστώ για την ενθουσιώδη αποδοχή της οργανωτικής συμμετοχής σου, όπως και του Διοικητικού Συμβουλίου των Fulbrighters Βορείου Ελλάδος, στη σημερινή εκδήλωση, για την μακρόχρονη συνεργασία μας, αλλά και για τα πολλά καλά λόγια σου στον χαιρετισμό σου. Θερμές ευχές για γρήγορα Περαστικά!
Την παλιά μου φοιτήτρια στο Τμήμα Φυσικής ΑΠΘ, κα Φιλομήλα Κομνηνού, Καθηγήτρια Ηλεκτρονικής Μικροσκοπίας και Δομικών Ιδιοτήτων Στερεών ΑΠΘ.
Αγαπητή μου Φιλομήλα, σ’ ευχαριστώ πολύ για την σημερινή ευγενική παρουσία και συμμετοχή σου, για τον θερμό χαιρετισμό σου και για τα, πάντα, καλά λόγια σου.
Την κα Σωτηρία (Σίσσυ) Αγγελίτση, Πρόεδρο του, εκ των συνδιοργανωτών, ΔΣ/ΟΦΑ και παλιά φοιτήτριά μου στο Τμήμα Φυσικής ΑΠΘ, μαζί με όλο το ΔΣ, την ευχαριστώ για την αποδοτική και ενθουσιώδη συνεργασία μας και για τα καλά λόγια της και, μέσω αυτής, ευχαριστώ τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας, αγαπητό μου από γεννησιμιού του.Αγαπητή μου Σίσσυ, να είσαι πάντα αισιόδοξη και αποδοτική και, φυσικά, Καλή Επιτυχία στην συνέχιση της επιτυχούς και χρήσιμης πορείας και προσφοράς του ΟΦΑ.
Όμως, οι θερμές ευχαριστίες μου απευθύνονται και προς τους, από δεκαετιών, αγαπητούς φίλους και συναδέλφους μου, Καθηγητές στο Τμήμα Φυσικής/ΑΠΘ, κους Χρήστο Ζερεφό, σήμερα Ακαδημαϊκό και, ειδικότερα, Γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών, και Ιωάννη Τσουκαλά, Ομότιμο Καθηγητή του ΑΠΘ, με τους οποίους, διαχρονικά (!), ακολουθήσαμε παράλληλες πορείες και διαδρομές, με έντονες τις κοινές μας συγκινήσεις, εμπειρίες και διδάγματα.
Αγαπητέ Γιάννη, (και, από μακριά, Αγαπητέ Χρήστο!), ειλικρινά, σας ευχαριστώ πολύ και διότι, με μεγάλη ευχαρίστηση, δεχθήκατε να συμμετάσχετε στη σημερινή εκδήλωση και για τα εκ βαθέων καλά λόγια σας, με τα οποία τόσο πολύ με τιμάτε και με συγκινείτε.
Φυσικά, οι ιδιαίτερες ευχαριστίες μου απευθύνονται στους δύο βασικούς ομιλητές-παρουσιαστές σήμερα των δύο βιβλίων:
Στον κο Κώστα Κλεΐδη, Καθηγητή και Πρόεδρο του Τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος, παλαιότερα φοιτητή μου στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ και, στην συνέχεια, συνεργάτη στην έρευνα, συνάδελφο και, πάντα, αγαπητό φίλο μου. Αλλά και, για μία ακόμη φορά, συντονιστή μιας ενημερωτικής εκδήλωσής μας στο ΝΟΗΣΙΣ. Και, μέσω αυτού, ευχαριστώ το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος ως συνδιοργανωτή.
Πέρα, όμως, απ’ τις ευχαριστίες, Αγαπητέ μου Κώστα, κυρίως, σε παρακαλώ να δεχθείς και τα, και απ’ αυτήν την θέση, με μεγάλη ευχαρίστησή μου, ειλικρινή συγχαρητήριά μου για την πρόσφατη, καθ’ όλα επάξια, παμψηφεί καθηγητοποίησή σου στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας. Από καρδιάς, και εις ανώτερα! (Χειροκροτήματα !!!)
Τον κο Γιάννη Αγαπάκη, παλιό φοιτητή μου στο Τμήμα Μαθηματικών/ΑΠΘ και στο Τμήμα Φυσικής/ΑΠΘ, τον ευχαριστώ, για την μακροχρόνια συνεργασία μας και για τα καλά λόγια του. Ως έναν λάτρη της Κοσμολογίας, τον συγχαίρω γι’ αυτήν την, μέσω της αξιέπαινης Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, σπάνια στα εκδοτικά χρονικά, εξαιρετικά χρήσιμη και ενημερωτική εκδοτική πρωτοβουλία, αλλά και για την διαδικτυακή συνεισφορά του προς το ενδιαφερόμενο, προβληματιζόμενο και κριτικά σκεπτόμενο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.
Αγαπητέ μου Γιάννη, Θερμά Συγχαρητήρια και Καλή Συνέχεια στις νέες ερευνητικές ανησυχίες σου!
Τέλος, για τα μακρόθεν θερμά και συγκινητικά λόγια τους, πέραν του κου Ζερεφού, και του κου Θεοδοσίου, ευχαριστώ:
τον κον Αθανάσιο Κυριαζή, Γενικό Γραμματέα Έρευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων και, μέσω αυτού, τον κοινό συνεργάτη μας,
κο Βασίλη Καλερίδη, Μηχανολόγο Μηχανικό στην ΓΓΕΚ
και παλαιό συνεργάτη μου από τα χρόνια της European Space Agency (ESA).
τον κο Χρίστο Γούδη, Αφυπηρετήσαντα Καθηγητή Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών, ποιητή και συγγραφέα, μεταφραστή ξένης λογοτεχνίας, εκδότη και πολιτικό στοχαστή,
την κα Γιώτα Κρέζου, Προϊσταμένη του Τμήματος Μεταπτυχιακών Υποτροφιών του ΙΚΥ και συνεργάτιδα στα τότε νέα θέματα ΙΚΥ-ESA,
τον κο Γιάννη Μυριτζή, Ομότιμο Καθηγητή του Πανεπιστημίου του Αιγαίου και
τον κο Αδριανό Γολέμη, Πτυχιούχο Ιατρικής του ΑΠΘ και, στο πλαίσιο διεθνούς συνεργασίας (Γαλλικό Ινστιτούτο Διαστημικής Ιατρικής και Φυσιολογίας, ESA, NASA και Κέντρο Ευρωπαίων Αστροναυτών), Ιατρό Aποστολών Αστροναυτών με καθήκον να παρακολουθεί και να ελέγχει από την Γη την υγεία των Αστροναυτών στο Διάστημα και στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
Του εύχομαι, δε, μια και, πλέον, είναι καθ’ όλα έτοιμος, γρήγορα να πετάξει στο Διάστημα ως Ευρωπαίος Αστροναύτης και, ιδιαιτέρως, ως ο πρώτος Έλληνας Αστροναύτης.
Και τώρα, μετά από τις ευχαριστίες (απολογούμενος αν, άθελά μου, ξέχασα μερικούς συναδέλφους), μερικές πληροφορίες για:
Κοσμολογία και Επιστημονικός Ρεαλισμός
Μετά από όσα ακούσθηκαν από τους αγαπητούς μου προλαλήσαντες ομιλητές, παρόντες ή από μακριά, θέλω, έτσι, ως φυσιολογική συνέπεια των παρουσιαζόμενων δύο νέων βιβλίων και ως μια παρακαταθήκη για το μέλλον, αλλά και για προβολή στο μέλλον, να σας αναφέρω, σύντομα, μερικές συμπληρωματικές σκέψεις και επακόλουθα σχόλια σύγχρονης επιστημονικής-ερευνητικής φύσεως και φιλοσοφίας.
Μετά, λοιπόν, από μια μακρά προσφορά, οκτώ, συν Θεώ, δεκαετιών, στην έρευνα, στην διδασκαλία και στην κοινωνία, στις επιστημονικές-θεματικές περιοχές Αστρονομία, Αστροφυσική, Κοσμολογία, Διάστημα, έχω καταλήξει, μεταξύ πολλών άλλων, και σε ένα συμπέρασμα, πιστεύω, ιδιαιτέρως χρήσιμο, αλλά και κρίσιμο και από ερευνητικής και από διδακτικής και από κοινωνικής και από ενημερωτικής πλευράς.
Το συμπέρασμα αυτό είναι, ότι, η ακολουθούμενη ερευνητική μέθοδος και ερευνητική φιλοσοφία στην Κοσμολογία και, γενικότερα, στην Αστρονομία και στην Αστροφυσική, δεν αρκεί να είναι αποκλειστικά και μόνον μαθηματικώς προσανατολισμένες. Επί πλέον και απαραιτήτως, πρέπει να είναι και φυσικώς προσανατολισμένες, ώστε να είναι ρεαλιστικές στην περιγραφή της παρατηρούμενης φυσικής πραγματικότητας.
Τα σκέτα Μαθηματικά, αν και ασυζητητί απαραίτητα, όμως δεν φτάνουν, όσον εντυπωσιακά κι’ αν είναι (αλλά, σημειώστε, για τους πολλούς, δυστυχώς, ακαταλαβίστικα, άρα και επικίνδυνα και παραπλανητικά ως μη ελέγξιμα απ’ αυτούς). Χρειάζεται και η Φυσική. Απαραίτητη, δε, προϋπόθεση γι’ αυτό είναι ο ερευνητής της Κοσμολογίας, της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής (τουλάχιστον αυτών!) να χαρακτηρίζεται από την δυνατότητα και φυσικής σκέψης, όχι μόνον μαθηματικής ή υπολογιστικής σκέψης. Δηλαδή, απαραίτητη προϋπόθεση είναι ο ερευνητής να είναι ρεαλιστής, προσγειωμένος και «να μην πετάει στα ερευνητικά σύννεφα».
Ο ερευνητής πρέπει να συνειδητοποιήσει, ότι, όσον περισσότερες απλουστευτικές φυσικές υποθέσεις για ένα εξεταζόμενο επιστημονικό-ερευνητικό φυσικό πρόβλημα κάνει, τόσο, μεν, ευκολότερα διαχειρίσιμο, υπολογιστικά-μαθηματικά, μπορεί να γίνεται το πρόβλημα, αλλά τόσο περισσότερο αφύσικο, μακριά από την φυσική πραγματικότητα, αυτό καταντά, εκφυλίζεται.
Και, ως αποτέλεσμα, τόσο περισσότερο απέχουν από την παρατηρούμενη φυσική πραγματικότητα και η όλη ιδέα του εκάστοτε θεωρούμενου προβλήματος, αυτού καθ’ εαυτού, και οι θεωρητικές προβλέψεις του και, άρα, και η χρησιμότητα, η ρεαλιστικότητα και η πρακτικότητα αυτών των προβλέψεων.
Έτσι, όμως, με την επιμονή σε μια τέτοια τακτική, δημιουργείται ο ορατός κίνδυνος ερευνητικών εκτροπών και εκτροχιασμών του ερευνητικού ρου προς φυσικώς, αστρονομικώς και κοσμολογικώς αχρείαστες κατευθύνσεις.
Και πότε συμβαίνουν τέτοιες ερευνητικές εκτροπές; Συμβαίνουν, όταν η διαφωνία των αξιόπιστων θεωρητικών προβλέψεων με τα αξιόπιστα παρατηρησιακά-πειραματικά δεδομένα, επιμόνως, δεν δημιουργεί κανένα προβληματισμό, κυρίως, φυσικό προβληματισμό, ώστε να αποκαλυφθούν και να επανεξετασθούν οι βασικές εξ αρχής υποθέσεις που οδήγησαν στην διαφωνία.
Και, έτσι, το αποτέλεσμα είναι αυτές οι διαφωνίες, για πολλούς και διάφορους λόγους, να γίνονται αποδεκτές και ως φυσική πραγματικότητα και ως φυσική αναγκαιότητα, οπότε και να πρέπει να εξηγηθούν. Αυτό, ακριβώς, είναι ο εκτροχιασμός της κοσμολογικής έρευνας, ο οποίος, μάλιστα, επιδεινώνεται ταχύτατα, όταν απουσιάζει ο σωστά και πλήρως ενημερωμένος, προσγειωμένος, ειλικρινής, ανοιχτόμυαλος και ανυπόκριτος δάσκαλος, μάλιστα, ανεξαρτήτως εκπαιδευτικής βαθμίδας.
Όπως, λοιπόν, μας περιέγραψε γλαφυρά ο αγαπητός κος Αγαπάκης, ακριβώς η ανωτέρω εκτροπή συνέβη στην Κοσμολογία, αλλά και, σε πολλές περιπτώσεις, στην Αστρονομία και στην Αστροφυσική, ήδη, από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.
Δηλαδή, από τότε, εδώ και, σχεδόν, έναν αιώνα, και κατά τρόπο, ο οποίος για μένα, ως Φυσικό, δύσκολα γίνεται κατανοητός, στην περιγραφή του Σύμπαντος, ως αίτιο δημιουργίας του παγκόσμιου πεδίου βαρύτητας, λάβαμε υπόψη μόνον την μάζα του Σύμπαντος.
Και αντίθετα, κατά τρόπο επιπόλαιο και επίμονο, αλλά και υποκριτικό, σαν κάποιος ή κάτι να μας το απαγόρευε, παραλείψαμε όλο το θερμοδυναμικό περιεχόμενο του κοσμικού ρευστού, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Όταν, όμως, πριν από περίπου δεκαπέντε τόσα χρόνια, ελήφθησαν υπόψη αυτά τα θερμοδυναμικά, φυσικά χαρακτηριστικά τότε, έγινε η ανατροπή των αχρείαστων και κυρίαρχων εννοιών όπως, είναι, π.χ., μεταξύ πολλών άλλων, η εξωτική και παντελώς και συνεχώς άγνωστη, αλλά και ερευνητικώς χρηματοβόρα σκοτεινή ενέργεια, και, επίσης, ποιο είναι το φυσικό αίτιο της επιτάχυνσης της κοσμικής διαστολής.
Και, έτσι, εξηγήθηκαν τα σύγχρονα, πρώτης γραμμής ενδιαφέροντος, ανοικτά κοσμολογικά προβλήματα.
Παραμένει, βέβαια, ανεξήγητο ένα, δηλαδή, το τι είναι η σκοτεινή μάζα, το περίπου 25% του ενεργειακού περιεχομένου του Σύμπαντος, παρά το γεγονός, ότι, ήδη, γνωρίζομε αρκετά πράγματα γι’ αυτήν.
Την επιμελημένη απόδοση στα ελληνικά, κατανοητή από τους πολλούς, αυτής, συνολικά, της συγκεκριμένης έρευνάς μας με τον κο Κλεΐδη περιγράφει ο κος Αγαπάκης στο νέο βιβλίο του «Σκοτεινή Ενέργεια: Η Αντανάκλαση της Σκοτεινής Μάζας».
Η ανωτέρω ερευνητική φιλοσοφία για την πρόσφατη ιστορία του Σύμπαντος, άνοιξε και τον δρόμο για την αντίστοιχη μελέτη των αρχικών σταδίων δημιουργίας και εξέλιξης του Σύμπαντος, με έμφαση στο τι ακριβώς σημαίνει αρχή και τέλος του Σύμπαντος και τι εννοούμε με τον γνωστό όρο Μεγάλη Έκρηξη.
Όπως μας περιέγραψε, δε, γλαφυρά ο αγαπητός συνάδελφος κος Κλεΐδης, αυτή η μελέτη πραγματοποιήθηκε με το να ληφθούν υπόψη, πέρα από τα Μαθηματικά, όχι μόνον η μάζα του κοσμικού ρευστού-Σύμπαντος, αλλά και τα αδικαιολογήτως αγνοημένα εσωτερικά φυσικά χαρακτηριστικά, του κοσμικού ρευστού και της Θερμοδυναμικής, και, της Στατιστικής Μηχανικής του κοσμικού ρευστού. Όλα μαζί!!! Κάτι όχι και τόσο εύκολο!!!
Έτσι, και στην περίπτωση, του Νεαρού Σύμπαντος, έγινε η ανατροπή εννοιών που κρατούσαν χρόνια. Π.χ., ότι η Μεγάλη Έκρηξη, ως η θεωρούμενη αρχή του Σύμπαντος, δεν απαιτείται να είναι ούτε σημειακή (αλλά, αντίθετα, είναι τεράστια!), αλλά ούτε και μοναδική (αλλά είναι επαναλαμβανόμενη).
Ώστε, αβίαστα, προκύπτει το συμπέρασμα, ότι το Σύμπαν, το δικό μας, το ένα και μοναδικό Σύμπαν, το παρατηρησιακώς προσβάσιμο Σύμπαν, είναι κυκλικά εξελισσόμενο και επαναλαμβανόμενο, χωρίς, όμως, αυτά τα νέα αποτελέσματα και συμπεράσματα να δημιουργούν οποιονδήποτε περαιτέρω μεταφυσικό προβληματισμό.
Αυτή ήταν μια σύντομη και περιληπτική αναφορά στα δύο παρουσιαζόμενα βιβλία και στην συνεισφορά τους.
Κοσμολογία και Σωματιδιακή Φυσική/CERN
Μετά από τις ανωτέρω αναφερθείσες σαφείς και διεθνώς και επισήμως αναγνωρισμένες εξελίξεις, ολοκληρώνοντας θεματικά αυτήν την ομιλία μου, θα σας αναφέρω, σύντομα και περιληπτικά, ένα σχόλιο, εννοιολογικά πολύ απλό, το οποίο αναφέρεται στις, κατ’ αρχήν, συνέπειες της ύπαρξης, πλέον, της πανταχού παρούσας και κυρίαρχης θερμοδυναμικής ενέργειας του κοσμικού ρευστού-Σύμπαντος.
Συγκεκριμένα, από όσα σχετικά περιγράφηκαν στο βιβλίο του από τον κο Αγαπάκη, ξαφνικά, για τους πολλούς και τους λιγότερο σχετικούς, ακόμη και επιστήμονες ερευνητές, έτσι, θα έλεγε κανένας, απ’ το πουθενά, προέκυψε μια νέα μορφή, απολύτως κλασικής φυσικής ενέργειας στο Σύμπαν, η οποία είναι κυρίαρχη και πανταχού παρούσα, αυτό το 70%.
Με δεδομένη αυτήν την κυρίαρχη ενέργεια, εντελώς φυσιολογικά, λοιπόν, προκύπτει ένα απολύτως δικαιολογημένο ερώτημα:
Στις διάφορες ευαίσθητες, λεπτές και ακριβείς επιστημονικές-ερευνητικές μετρήσεις ενέργειας, όπως αυτές που γίνονται, π.χ., στο γνωστό μας CERN, αυτή η νέα, κυρίαρχη και πανταχού παρούσα μορφή ενέργειας λαμβάνεται υπόψη και, είτε λαμβάνεται υπόψη είτε δεν λαμβάνεται υπόψη, ποιες είναι οι συνέπειες;
Συγκεκριμένα, όσον αυτό το 70% του ενεργειακού περιεχομένου του Σύμπαντος, δηλαδή, όπως πιστεύαμε, η σκοτεινή ενέργεια, ήταν κάτι εξωτικό και άγνωστο και όχι εύκολα διαχειρίσιμο, το πρόβλημα των συνεπειών της ύπαρξης της θερμοδυναμικής ενέργειας του κοσμικού ρευστού δεν είχε τεθεί γενικώς. Και δεν είχε τεθεί, διότι, απλώς, δεν μπορούσε να τεθεί. Και ο λόγος που δεν μπορούσε να τεθεί, ήταν, ότι, προφανώς, κάτι άγνωστο δεν μπορεί να εξηγηθεί με την βοήθεια ενός άλλου αγνώστου.
Αξίζει τον κόπο αναφέρω εδώ μια προφανή αλήθεια, η οποία συνιστά ερευνητικό παραλογισμό. Ότι, δηλαδή, από την δεκαετία 1990, επί τριάντα ολόκληρα χρόνια και επί ματαίω, μέχρι και τώρα, αυτήν την στιγμή, ακριβώς αυτός ο παραλογισμός χαρακτήριζε την διεθνή και την εγχώρια κοσμολογική έρευνα, με την εμμονή στην χρήση της άγνωστης (και από καιρού νεκρής!) κοσμολογικής σταθεράς με σκοπό την ερμηνεία της άγνωστης σκοτεινής ενέργειας!
Παρένθεση
Στο σημείο αυτό θέλω να κάνω μια παρένθεση, για να σας αναφέρω μιαν ενδιαφέρουσα, μόλις χθεσινή (5 Απριλίου 2024), εμπειρία μου από το Διαδίκτυο. Διάβασα, λοιπόν, στην εφημερίδα New York Times ένα άρθρο ενός ανταποκριτή της εφημερίδας για τα πρώτα (μετά την πρώτη πενταετία) δημοσιευμένα αποτελέσματα μιας μεγάλης διεθνούς συνεργασίας, της καλούμενης Dark Energy Spectroscopic Instrument (DESI). Σκοπός της συνεργασίας DESI είναι η σύνταξη ενός τριδιάστατου χάρτη των θέσεων και ταχυτήτων σαράντα εκατομμυρίων γαλαξιών εκτεινόμενων σε διάστημα ένδεκα δισεκατομμυρίων ετών κοσμικού χρόνου. Και, έτσι, να ελεγχθεί η υπόθεση της σταθερής σκοτεινής ενέργειας, με βάση τον παρατηρούμενο ρυθμό της κοσμικής διαστολής σε διάφορες χρονικές στιγμές στο παρελθόν. Για τον σκοπό αυτόν, χρησιμοποιήθηκε ένα τηλεσκόπιο στο Kitt Peak National Observatory, εφοδιασμένο με 5000 ανιχνευτές οπτικών ινών (fiber-optic detectors) για την ταυτόχρονη φασματοσκοπική μελέτη πολλών γαλαξιών και μέτρηση της ταχύτητας απομάκρυνσής τους από την Γη.
Όπως, από πολλούς συμμετέχοντες, ανακοινώθηκε επισήμως στην συνεδρίαση της American Physical Society (Sacramento, California, USA) και στο συνέδριο Rencontres de Moriond (Italy), επί λέξει, μεταξύ άλλων:
“So far, we’re seeing basic agreement with our best model of the universe, but we’re also seeing some potentially interesting differences that could indicate that dark energy is evolving with time ….
The DESI team had not expected to hit pay dirt so soon…We thought that we would basically validate the standard model…
But the unknown leaped out at them…
When the scientists combined their map with other cosmological data, they were surprised to find that it did not quite agree with the otherwise reliable standard model of the universe, which assumes that dark energy is constant and unchanging. A varying dark energy fit the data points better…
While combining data sets is tricky, and these are early results from DESI, the possible evidence that dark energy is not constant is the best news heard since cosmic acceleration was firmly established 20-plus years ago
The results open the potential for a new window into understanding dark energy, the dominant component of the universe, which remains the biggest mystery in cosmology. Pretty exciting…
Με άλλα λόγια, διαπιστώθηκε παρατηρησιακά αυτό που, ήδη από το 2011, είχαμε προτείνει και δικαιολογήσει με τον κο Κλεΐδη, από τότε δίνοντας και την ακριβή και γενικευμένη μορφή της εξάρτησης της συνάρτησης Hubble από τα θερμοδυναμικά χαρακτηριστικά του κοσμικού ρευστού! Και, μάλιστα, όπως τονίσθηκε (!) αυτά τα παρατηρησιακά αποτελέσματα (εν έτει 2024!) ανοίγουν ένα (δήθεν!) νέο παράθυρο για την κατανόηση της σκοτεινής ενέργειας, η οποία (εν έτει 2024!) παραμένει το (δήθεν!) μεγαλύτερο μυστήριο στην Κοσμολογία (!!!)
Μετά και απ΄ αυτήν την παρένθεση και την παρατηρησιακή επαλήθευση, είναι πλέον αδιαμφισβήτητη αλήθεια η ανάγκη, στην κοσμολογική μελέτη, να ληφθούν υπόψη όλα τα φυσικά θερμοδυναμικά χαρακτηριστικά του κοσμικού ρευστού.
Τώρα, όμως, όπως μας απέδειξε η Αστρονομία, γνωρίζομε, καλά-πολύ καλά και με λεπτομέρειες, ότι αυτό το 70% είναι η εσωτερική θερμοδυναμική ενέργεια του πολυτροπικού κοσμικού ρευστού, μια απολύτως κλασική φυσική έννοια, πλήρως κατανοητή και εύκολα διαχειρίσιμη.
Συνεπώς, το πρόβλημα της μέτρησης της ενέργειας των σωματιδίων που προανέφερα τίθεται, όχι απλώς ως επιστημονική υποχρέωση του CERN και της Σωματιδιακής Φυσικής, αλλά, μάλλον, ως αναγκαιότητα για υπέρβαση από μέρους των, και μπορεί να τεθεί με την μορφή πολλών απλών ερωτήσεων, π.χ.,:
-Αυτή η πανταχού παρούσα ενέργεια λαμβάνεται υπόψη στην πειραματικά μετρούμενη, στο CERN, ενέργεια ενός σωματιδίου (και κάθε σωματιδίου) και, αν έχει ληφθεί υπόψη, πώς, ακριβώς, έχει ληφθεί υπόψη και, τελικά, υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, είναι δυνατόν να ληφθεί υπόψη, ή, κάτι τέτοιο είναι αδύνατον;
Ίσως, πρέπει με ειλικρίνεια και ταπεινότητα να διευκρινίσω, ότι αυτές οι ερωτήσεις είναι, απλώς, μια ευγενική παρότρυνση από έναν εκτός CERN ερευνητή.
Οι κατά τεκμήριον ειδικοί του CERN, καλόν θα ήταν, αυτό το πρόβλημα να το δουν εγκαίρως «ως ένα πρόβλημα λεπτής υφής και απαιτούμενης μεγαλύτερης πειραματικής ακρίβειας και διακριτικής ικανότητας των χρησιμοποιούμενων στο CERN πειραματικών συσκευών».
Και μάλιστα, αυτό να το κάνουν με μια επί πλέον πολύ σημαντική αφορμή και δικαιολογία που είναι μπροστά τους.
Ότι, δηλαδή, με δεδομένη αυτήν την απαιτούμενη συνεχώς μεγαλύτερη πειραματική ακρίβεια και διακριτική ικανότητα, πολύ σύντομα, η λειτουργία και η αποδοτικότητα του CERN, τουλάχιστον για καθαρά οικονομικούς λόγους, θα καταστεί απαγορευτική, ακόμη και σε επίπεδο παγκόσμιας οικονομικής συνεργασίας.
Συνεπώς, δεν είναι μακριά η στιγμή που οι ίδιοι αυτοί ειδικοί, νομοτελειακά για καθαρά αντικειμενικούς λόγους, θα αναγκασθούν να αναζητήσουν το επιστημονικό-ερευνητικό μέλλον τους πέραν από το, ούτως ή άλλως, περιορισμένων ερευνητικών δυνατοτήτων CERN. Σε άλλους ορίζοντες!
Πού; Μα, στους κατά πολύ ισχυρότερους (μέχρι και 100 εκατομμύρια, 108, φορές ισχυρότερους των επιταχυντών του CERN) φυσικούς επιταχυντές στο κοσμικό διάστημα.
Σημειώστε, δε, εν παρόδω, ότι αυτό, ήδη, το έχουν συνειδητοποιήσει οι υπερατλαντικοί συνάδελφοι του CERN, υποβαθμίζοντας τις δικές τους φιλοδοξίες ως προς τους γήινους επιταχυντές, αφήνοντας την απόλυτη πρωτοβουλία γι’ αυτούς στο CERN και στρέφοντας το αντίστοιχο ερευνητικό ενδιαφέρον τους προς…τον ουρανό … και για την σκοτεινή μάζα!
Όπως αντιλαμβάνεσθε, από αυτό το σημείο αρχίζουν τα εδώ δύσκολα. Κι’ αυτά σχετίζονται 1) με αυτήν την αναπόφευκτη στροφή του CERN, 2) με την ανάγκη, πλέον, συνεργασίας του CERN με την Αστρονομία και 3) με τον αναγκαστικό επαναπροσανατολισμό της χρηματοδότησης της έρευνας, με κύριο ερώτημα, βεβαίως, το «ποιας έρευνας;».
Αυτά τα έχω επισημάνει, ήδη, από την αρχή της δεκαετίας του 2000, πριν από ένα τέταρτο του αιώνα και δεν θα σας απασχολήσω περισσότερο, διότι, είμαι βέβαιος, ότι, μάλλον γρήγορα, θα μας απασχολήσουν όλους έντονα.Εδώ, για να κλείσω αυτήν τη απόκριση, απλώς θα σας θυμίσω, ότι στο παρουσιαζόμενο σήμερα βιβλίο μου, όπως απέδειξε ο Penrose και μας είπε ο κος Κλεΐδης, με βάση τον Δεύτερο Θερμοδυναμικό Νόμο και την έννοια της Εντροπίας, μεταξύ άλλων εξηγείται μια χαρά και ο φυσικός τρόπος με τον οποίον, στα αρχικά εξελικτικά στάδια του Κόσμου, τα σωματίδια του Σύμπαντος απέκτησαν μάζα (δηλαδή, αυτό εξηγήθηκε χωρίς την ανάγκη αναφοράς και προσφυγής στις έννοιες Πεδίο Higgs και Σωματίδιο Higgs).
Επίλογος
Τελειώνοντας, λοιπόν, για μία ακόμη φορά, ευχαριστώ τους συνδιοργανωτές για την σημερινή, πιστεύω, ενημερωτικά χρήσιμη και αποκαλυπτική εκδήλωση!
Από καρδιάς, τους εύχομαι Καλή Συνέχεια στην πολλαπλή, ανεκτίμητη και άδολη προσφορά τους στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στην μετάδοση της γνώσης και, κυρίως, στην μετάδοση της αγάπης για την γνώση, αστρονομική και μη.
Σ’ αυτήν την παντοειδή επιστημονική προσφορά, όσον μου επιτραπεί άνωθεν, εσείς οι αγαπητοί μου διοργανωτές και οι συντελεστές (αλλά, και πέραν αυτών, φυσικά, όλες και όλοι σας) μπορείτε να με θεωρείτε συνεργάτη και συμπαραστάτη, όπως μέχρι τώρα επί τόσες δεκαετίες!
Κυρίες και Κύριοι,
Για την τιμητική παρουσία σας, την υπομονή, την επιμονή και την προσοχή σας, όλες και όλους σας ευχαριστώ πολύ! Και κάτι ακόμη…
ΜΑΚΡΟΘΕΝ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ
Χρήστος Ζερεφός
Επί τη ογδοηκοστή επετείῳ του Καθηγητή Νικολάου Σπύρου
Αγαπητοί Φίλοι,
Με ιδιαίτερη χαρά στέλνω τους χαιρετισμούς μας σε όλες και όλους και ιδιαίτερα στον φίλο Νίκο Σπύρου, με τον οποίο συνυπηρετήσαμε επί 23 χρόνια στο ΑΠΘ. Γνώρισα τον Νίκο το 1979 όταν ήταν Επιμελητής στο Εργαστήριο Αστρονομίας, με καθηγητή τον Βασίλη Μπαρμπάνη. Τότε είχα εκλεγεί έκτακτος Καθηγητής, επί τριετῂ θητείᾳ, στη νέα Έδρα Φυσικής της Ατμόσφαιρας του ΑΠΘ. Είχα τη χαρά να παρακολουθήσω την επιστημονική ανέλιξη του Νίκου στον τομέα της Αστρονομίας, και μάλιστα τη σημαντική του συμβολή στο εκπαιδευτικό έργο που προσέφερε – και προσφέρει – το Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ στον τομέα της Αστρονομίας, και απολαύσαμε την συγγραφική του δράση κατά τη διάρκεια της θητείας του αλλά και μετά τη συνταξιοδότησή του.
Δεν ήταν μόνο η επιστημονική γνώση και η διδακτική ικανότητα που χαρακτήριζε τον Νίκο Σπύρου αλλά και η εξαιρετική προσωπικότητα και το ήθος το οποίο τον διακρίνει.
Ο Νίκος υπήρξε και αυτός από τους σκαπανείς και της νέας γενιάς καθηγητών στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ, η οποία αναπτύχθηκε μέσα σε όλα τα παγκόσμια προβλήματα που μας απασχολούν όλους. Λόγω της ειδικότητάς μου, εμείς μελετούσαμε τα φαινόμενα μέχρι το ύψος του λυκαυγούς και του λυκόφωτος μέσα στην ατμόσφαιρα ενώ ο Νίκος, εκτός της Αστρονομίας και Αστροφυσικής, ανησυχούσε για την ρύπανση στο εγγύς μεσοπλανητικό διάστημα της Γης. Οι κοινές ανησυχίες μας για το περιβάλλον, τόσο το επίγειο όσο και το διαστημικό, με τις ανθρώπινες παρεμβάσεις, χαρακτήρισαν και πολλές από τις διαλέξεις που είχα τη χαρά να ακούσω από τον Νίκο.
Εύχομαι να είναι καλοτάξιδα όλα του τα βιβλία και οι προσπάθειές του και με ιδιαίτερη χαρά θα καλωσορίσουμε οι συνάδελφοί του και τις προσεχείς συγγραφικές του δραστηριότητες.
Ολόψυχα τις καλύτερες ευχές στον τιμώμενο Καθηγητή Νίκο Σπύρου και συγχαρητήρια στους διοργανωτές αυτής της ευγενούς και λιτής διοργάνωσης.
Ο Γενικός Γραμματέας της Ακαδημίας Αθηνών και Εθνικός Εκπρόσωπος για την Κλιματική Αλλαγή
Χρήστος Ζερεφός
Καθηγήτρια : Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου
Προς τους συν-διοργανωτές της αποψινής εκδήλωσης.
Αξιότιμες κυρίες και αξιότιμοι κύριοι συνάδελφοι,
Δυστυχώς λόγοι υγείας—μία αρκετά επίμονη ίωση—δεν μου επέτρεψαν απόψε να έχω την χαρά και την τιμή να βρίσκομαι μαζί σας στην εξαιρετική αυτή εκδήλωση, με κύριο άξονα την απόδοση τιμής στον αγαπητό φίλο και συνάδελφο Ομότιμο Καθηγητή Αστρονομίας στο ΑΠΘ.
Τόσο εγώ προσωπικά, όσο και ως Πρόεδρος της Ενώσεως Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, απευθύνω θερμό χαιρετισμό προς όλους τους συντελεστές της διοργάνωσης, στους παρισταμένους εκλεκτούς συναδέλφους και φίλους και στον τιμώμενο, αγαπητό φίλο και μέλος της Ενώσεως Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, Νικόλαο Κ. Σπύρου.
Η Ένωση Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος, η οποία έχει συμπληρώσει 35 χρόνια δράσης, και έχει μέσα στους στόχους της την ανάπτυξη δραστηριοτήτων επιστημονικού, πολιτιστικού, μορφωτικού, καλλιτεχνικού και κοινωνικού περιεχομένου, τιμά απόψε μαζί με έναν μεγάλο αριθμό σημαντικών φορέων τον Νικόλαο Σπύρου για την μακροχρόνια και ιδιαίτερα σημαντική ερευνητική, διδακτική και συγγραφική του δραστηριότητα με αφορμή τη συμπλήρωση 80 χρόνων δημιουργικού βίου και την έκδοση του πρόσφατου βιβλίου του με τον τίτλο, Αρχή και τέλος του Σύμπαντος…σήμερα και πολύ παλιά!
Μου δίνεται έτσι η ευκαιρία να πω, ότι εκτιμώ ιδιαίτερα, δίπλα στο επιστημονικό του έργο, την ευρύτατη παιδεία του Νικόλαου Σπύρου, η οποία τον έχει οδηγήσει να ασχοληθεί σοβαρά με τις ρίζες της σύγχρονης Αστρονομίας και Κοσμολογίας, τους Ίωνες φιλοσόφους. Ο ίδιος τονίζει, ότι έκαναν μια αρχή για τη θεμελίωση των επιστημών, κάτι το οποίο—θα συμπληρώσω εγώ—συνέχισε δύο περίπου αιώνες μετά ο Σταγειρίτης φιλόσοφος Αριστοτέλης. Πατώντας στους ώμους των Ιώνων φιλοσόφων, και αντιδρώντας στον ιδεαλισμό του δασκάλου του Πλάτωνα, έβαλε με το έργο του σε στέρεες βάσεις τα θεμέλια και τη λογική των επιστημών. Θεμελίωσε, άλλωστε, θεωρητικά και αυτή την ίδια την έννοια της επιστήμης.
Η ενασχόληση του Νικολάου Σπύρου με την μελέτη και αξιοποίηση του έργου των Ιώνων φιλοσόφων άρχισε 40 χρόνια πριν. Αναφέρομαι σε ιδιαίτερα ενδιαφέροντα άρθρα του (και πάρα πολλές διαλέξεις) όπως “ Ίωνες φιλόσοφοι και η Κοσμολογική Επιστήμη”, (1998) “Αρίσταρχος ο Σάμιος, Θεμελιωτής της Αστρονομίας” (1999), “Ο Αρίσταρχος ο Σάμιος –οι Ίωνες φιλόσοφοι και η Κοσμολογική επιστήμη” και βεβαίως το πρόσφατο βιβλίο του με τον τίτλο Αρχή και τέλος του Σύμπαντος…σήμερα και πολύ παλιά! Στην Εισαγωγή του βιβλίου, εξομολογείται ο ίδιος ότι απώτερος σκοπός του είναι να υπενθυμίσει τη διαχρονικότητα της πολυθεματικής προσφοράς των Αρχαίων Ιώνων Φιλοσόφων, “όμως, με κριτική, ορθολογική και , κατά το δυνατόν, πλήρη σύγκριση και αντιπαραβολή αυτής της προσφοράς τους με τα σημερινά επίσημα επιστημονικά δεδομένα.”
Ένα ακόμη σημείο, το οποίο βρίσκω εξαιρετικά ενδιαφέρον στο βιβλίο αυτό, αλλά και σε όλο το έργο του συγγραφέα, είναι οι ιδιαίτερα σημαντικές, κατά τη γνώμη μου, κριτικές παρατηρήσεις του σχετικά με την κυριαρχία του μαθηματικού τρόπου σκέψης, δηλαδή της αποκλειστικής χρήσης των μαθηματικών στην Κοσμολογία. Εύστοχα παρατηρεί—και με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη από την δική μου σκοπιά της Φιλοσοφίας της Επιστήμης, ότι «η Φυσική δεν είναι απλώς Μαθηματικά…επιτακτικά απαραίτητος είναι ο φυσικός τρόπος σκέψης, πέραν του μαθηματικού…Αυτή η αναγκαιότητα σήμερα αγνοείται συστηματικά από την «εξουσία». Αυτή δε την αναγκαιότητα, επιμένει να επαναλαμβάνει, την δίδαξαν πρώτοι οι Αρχαίοι Ίωνες φιλόσοφοι».(σ.22).
Πρόκειται για μια προσέγγιση της φυσικής πραγματικότητας από ένα σύγχρονο επιστήμονα, την οποία εκτιμώ ιδιαίτερα.
Θα πρέπει να θυμόμαστε, ότι οι ρίζες της μεγάλης σημασίας που αποδόθηκε στον ρόλο των Μαθηματικών βρίσκονται πίσω στην εποχή της “επιστημονικής επανάστασης,” με πρωταγωνιστές τους Κοπέρνικο, Κέπλερ, Γαλιλαίο και στη συνέχεια τον Νεύτωνα. Εκεί επεκράτησε απόλυτα η μαθηματικοποίηση της φύσης, η ποσοτικοποίηση των φυσικών φαινομένων και ιδιοτήτων τους και η πίστη που εκφράζεται με τη ρήση ότι ο «Θεός ήταν γεωμέτρης». Επρόκειτο βέβαια για μια μεγάλη επανάσταση, η χρήση των νέων οργάνων παρατήρησης και των μαθηματικών, την αξία των οποίων ως εργαλείο για την έρευνα, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί. Οδηγήθηκαν, ωστόσο, σε μία υπερβολή!
Αυτό, άλλωστε, τους οδήγησε στην απόρριψη της Αριστοτελικής προσέγγισης της φύσης, όπου κυρίαρχο ρόλο παίζουν οι ιδέες των πραγματικών ποιοτήτων, της ανάπτυξης, της διαρκούς μεταβολής, του γίγνεσθαι της φυσικής πραγματικότητας, σε αντίθεση προς το στατικό μοντέλο της Νευτώνειας Φυσικής.
Σήμερα, ωστόσο, μπορώ κι’ εγώ να πω από την δική μου σκοπιά, προεκτείνοντας την προσέγγιση του Νικόλαου Σπύρου, έχουμε ένα εξαιρετικό υλικό με τα νέα δεδομένα, όχι μόνον στον Χώρο της Αστρονομίας αλλά και της Κβαντικής Φυσικής και της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματίων, για να επισημάνουμε πόσο αναγκαία γίνεται η απομάκρυνση από το μηχανιστικό μοντέλο της Κλασικής Φυσικής και ταυτόχρονα η αναζήτηση άλλων εννοιολογικών πλαισίων για την κατανόηση του φυσικού κόσμου, η οποία παραπέμπει σε πολλά σημεία τόσο στους Ίωνες φιλοσόφους, όσο και πολύ περισσότερο στον Αριστοτέλη.
Αγαπητέ Νίκο, σου αξίζει κάθε τιμή για την προσφορά σου στην επιστήμη, στην έρευνα, στη διδασκαλία για πάνω από μισό αιώνα. Σου εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσεις με τον ίδιο ζήλο και πάθος για άλλον μισό αιώνα! Να έχεις υγεία και να χαίρεσαι την οικογένειά σου, την κόρη σου και την εγγονούλα σου.
Με συναδελφικούς και φιλικούς χαιρετισμούς,
Δήμητρα Σφενδόνη-Μέντζου
(Ομότιμη Καθηγήτρια ΑΠΘ,
Πρόεδρος της Ένωσης Υποτρόφων Fulbright Βορείου Ελλάδος,
Μέλος της Αυστριακής Ακαδημίας των Επιστημών, Πρόεδρος και Δημιουργός του Διεπιστημονικού Κέντρου Αριστοτελικών Μελετών του ΑΠΘ).
Αθανάσιος Κυριαζής
Χαιρετισμός Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Καινοτομίας
ΓΓΕΚ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
Αξιότιμοι συνάδελφοι και συνεργάτες,
Αγαπητέ κύριε Σπύρου,
Πιστεύω ακράδαντα ότι η αναγνώριση του έργου ενός επιστήμονα, ενός ερευνητή αλλά και γενικότερα ενός ενεργού ανθρώπου στην κοινωνία είναι σημαντικό να απονέμεται. Η σημερινή εκδήλωση προς τιμήν του κυρίου Σπύρου αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα και προσωπικά, ως Πανεπιστημιακός, το εκτιμώ ιδιαίτερα.
Θα ήθελα όμως να εκφράσω ξεχωριστά ένα φόρο τιμής με την ιδιότητά μου, του Γενικού Γραμματέα Έρευνας και Καινοτομίας.
Η τότε Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, γνωστή ως ΓΓΕΤ, είχε, μεταξύ πολλών άλλων αρμοδιοτήτων του ελληνικού Συστήματος Διαχείρισης της Έρευνας και της Καινοτομίας, την τιμή να προετοιμάσει και – από το 2006 που η Ελλάδα έγινε δεκτή ως Κράτος – μέλος, να αποτελέσει την ελληνική Αντιπροσωπεία στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency).
Βάσει της λειτουργίας του Οργανισμού, ορίστηκαν οι Εθνικοί Εκπρόσωποι στις θεματικές Επιτροπές της ESA, μεταξύ των οποίων επιλέχθηκαν και ορισμένοι Έλληνες επιστήμονες. Ο Καθηγητής Σπύρου ορίστηκε το 2005 Εθνικός Εκπρόσωπος στην Επιτροπή Επανδρωμένων Διαστημικών Πτήσεων, Μικροβαρύτητας και Εξερεύνησης (Human Spaceflight, Microgravity & Exploration, PB-HME) και προσέφερε τις υπηρεσίες του έως το 2010.
Κατά τη διάρκεια αυτών των περίπου έξι ετών, ο κύριος Σπύρου “λειτούργησε” ως ένας ενεργός και ιδιαίτερα δραστήριος εκπρόσωπος της ελληνικής αντιπροσωπείας σε αγαστή συνεργασία με τη ΓΓΕΤ. Εξέφρασε την – πέραν του αναμενομένου – θερμή και εγκάρδια επιθυμία του να συμβάλει στην ευρύτερη συμμετοχή της ελληνικής κοινότητας του αντικειμένου του στα προγράμματα της ESA.
Ακόμη περισσότερο και πέραν της ενεργού και ανελλιπούς συμμετοχής του στην Επιτροπή, υπέβαλε συγκεκριμένες προτάσεις στην Ελληνική Αντιπροσωπεία με στόχο την προώθηση της εθνικής συμμετοχής στον Οργανισμό. Πιο τρανά παραδείγματα αποτελούν: α) η πρόταση να δοθεί στο 4ο Ευρωπαϊκό Αυτοματοποιημένο Διαστημικό Όχημα Μεταφοράς Φορτίου της ESA, το όνομα του αρχαίου Έλληνα αστρονόμου και μαθηματικού Αρίσταρχου του Σάμιου και β) η πρόσκληση για τη διοργάνωση Workshop για τις αντιπροσωπείες της Επιτροπής στις εγκαταστάσεις του ΑΠΘ.
Παρότι η συμμετοχή στην ESA δεν αποτελεί πλέον αρμοδιότητα της ΓΓΕΚ, η σημαντική συνεισφορά του κυρίου Σπύρου παραμένει ακόμα και σήμερα χαραγμένη στη “μνήμη” της Υπηρεσίας, δηλαδή στα στελέχη μας που συνεργάστηκαν μαζί του.
Για αυτούς τους λόγους, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά, κύριε Σπύρου, εκ μέρους της Γενικής Γραμματείας Έρευνας & Καινοτομίας και να σας ευχηθώ να παραμείνετε το ίδιο δραστήριος για το καλό της επιστήμης σας και της διαστημικής κοινότητας της χώρας μας.
Αθανάσιος Κυριαζής
Γενικός Γραμματέας Έρευνας και Καινοτομίας
(Καθηγητής του Τμήματος Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Πειραιώς με γνωστικό αντικείμενο Εφαρμοσμένα Μαθηματικά και Νέες Τεχνολογίες.
Πτυχιούχος του Τμήματος Μαθηματικών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Διδάκτορας του ίδιου Τμήματος)
Βασίλειος Καλερίδης
Μηχανολόγος Μηχανικός, PhD
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ
Διεύθυνση Σχεδιασμού & Προγραμματισμού Έρευνας & Καινοτομίας
Τμήμα Β Αποτίμησης και Αξιολόγησης Επιπτώσεων
Στράτος Θεοδοσίου
Πρόεδρος ΕΕΦ
ΟΓΔΟΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ κου ΝΙΚΟΛΑΟΥ Κ. ΣΠΥΡΟΥ
O κ. Νικόλαος Σπύρου, υπήρξε Καθηγητής της Αστρονομίας και Διευθυντής του Εργαστηρίου Αστρονομίας του ΑΠΘ για περισσότερο από σαράντα χρόνια. Είχα την τύχη, τριτοετής και τεταρτοετής φοιτητής στο ΑΠΘ, να τον έχω καθηγητή Αστρονομίας. Υπήρξε για εμένα ένας άριστος διδάσκαλος και καθοδηγητής, αφού διδάχτηκα πολλά για την Αστρονομία και το ήθος του πανεπιστημιακού δασκάλου από αυτόν.
O Νικόλαος Σπύρου, σήμερα είναι αφυπηρετήσας καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του ΑΠΘ, και συνταξιούχος καθηγητής όπως ο ίδιος αναφέρει. Η πραγματική αλήθεια είναι ότι μία φορά καθηγητής, πάντα καθηγητής και αυτή την ουσιαστική λεπτομέρεια πρέπει να την προσέξουν όλοι. Ως καθηγητής διαθέτει ευρεία εμπειρία της πολυθεματικής ερευνητικής, διδακτικής και κοινωνικής προσφοράς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Τα κυρίως ερευνητικά του ενδιαφέροντα, εκτός από τον πολυσχιδή φιλοσοφικό του λόγο, εστιάζονται κυρίως στις θεματικές περιοχές της Αστροφυσικής, της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein και της Κοσμολογίας. Επί μία πενταετία (2005 – 2010), υπηρέτησε ως ο Εθνικός Εκπρόσωπος της χώρας μας στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, με αντικειμενικό σκοπό την εισαγωγή της Ελλάδος και του ΑΠΘ στη διαστημική εποχή και στη διαστημική τεχνολογία.
Ιδιαίτεροι λόγοι, με κρατούν μακριά από τη σεμνή τελετή για τον καθηγητή κ. Νικόλαο Σπύρου. Τούτο δεν τη μειώνει καθόλου, αφού εκφράζω προσωπικά το μεγάλο ευχαριστώ στον καθηγητή μου για όλα όσα με δίδαξε και με διδάσκει συνεχώς ως προσκεκλημένος ομιλητής στα Συνέδρια και στις διάφορες άλλες δραστηριότητες της Ένωσής των Ελλήνων Φυσικών. Η Ένωση Ελλήνων Φυσικών τιμά το πολυσχιδές και πρωτοποριακό έργο του και του εύχεται να συνεχίσει πάντα έτσι δυναμικά και πάντα πρωτοπόρος!
καθηγητής Στράτος Θεοδοσίου
Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών
Χρίστος Γούδης
Νίκο, χαίρομαι ιδιαίτερα για την εκδήλωση τόσων φορέων προς τιμήν σου. Το αξίζεις και το ουσιαστικό είναι ότι τέτοιου είδους εκδηλώσεις, πέραν της δικής σου ηθικής ικανοποίησης για αγώνες τόσων δεκαετιών, προβάλλουν για τους νεώτερους παραδείγματα προς μίμηση, και αυτό είναι κάτι που το έχει ανάγκη η σημερινή ελληνική κοινωνία. Εύχομαι πάντα να είσαι υγιής και παραγωγικός.
Φιλικά
ΧΓ
Χρίστος Γούδης, (Αφυπηρετήσας Καθηγητής Αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Πατρών, ποιητής, συγγραφέας, μεταφραστής ξένης λογοτεχνίας, εκδότης και πολιτικός στοχαστής)
Γιώτα Κρέζου
ΚΑΛΗΣΠΕΡΑ ΚΥΡΙΕ ΣΠΥΡΟΥ! ΕΛΠΙΖΩ ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΚΑΛΑ. ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΣΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ, ΩΣΤΟΣΟ ΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ ΕΚΕΙΝΟ ΘΑ ΒΡΙΣΚΟΜΑΙ ΣΤΗΝ ΤΣΕΧΙΑ. ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΘΕΡΜΑ ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΝΑ ΞΕΡΕΤΕ ΌΤΙ ΓΙΑ ΤΟ ΙΚΥ ΚΑΙ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ESA ΥΠΗΡΞΑΤΕ ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟΥΣ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ
ΓΙΏΤΑ ΚΡΈΖΟΥ
Προϊσταμένη του Τμήματος Μεταπτυχιακών Υποτροφιών του ΙΚΥ
Ιωάννης Μυριτζής
Ευχαριστώ και αντεύχομαι: Καλή χρονιά!
Διαβάζω το “Αρχή και Τέλος του Σύμπαντος”. Πολύ ενδιαφέρον για τον Έλληνα αναγνώστη. Στο μυαλό μου έχω φυσικούς της μέσης εκπαίδευσης και κάποιο μερακλή μηχανικό ή μαθηματικό. Φυσικά δεν συμφωνώ με όλα, όπως π.χ. με τη μαθηματικοποίηση της Φυσικής. Επίσης ουδέποτε είχα δώσει σημασία στην εντροπία ως εξελικτικό παράδειγμα, παρόλο το απόσπασμα
“The law that entropy always increases holds, I think, the supreme position among the laws of Nature. If someone points out to you that your pet theory of the universe is in disagreement with Maxwell’s equations – then so much the worse for Maxwell’s equations. If it is found to be contradicted by observation — well, these experimentalists do bungle things sometimes. But if your theory is found to be against the second law of thermodynamics, I can give you no hope; there is nothing for it but to collapse in deepest humiliation.” – Sir Arthur Stanley Eddington, The Nature of the Physical World (1929)
Να είστε καλά και να γράφετε.
Γ.
(Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου του Αιγαίου)
Αδριανός Γολέμης
Ιατρός ΑΠΘ.
Ιατρός Αποστολών Ευρωπαίων Αστροναυτών.
Εργάζεται στο Γαλλικό Ινστιτούτο Διαστημικής Ιατρικής και Φυσιολογίας (MEDES), το οποίο, ως άμεσος εργοδότης του, τον παραχωρεί στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (European Space Agency, ESA) και, συγκεκριμένα στο Κέντρο Ευρωπαίων Αστροναυτών (European Astronaut Centre). Τα καθήκοντά του, σε συνεργασία με ESA και NASA, είναι να παρακολουθεί και να ελέγχει από την Γη την υγεία των Αστροναυτών στο Διάστημα και στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Έχει περάσει με επιτυχία όλα τους απαιτούμενους ελέγχους (tests) και είναι έτοιμος για να πετάξει στο Διάστημα ως Ευρωπαίος και, κυρίως, ως ο πρώτος Έλληνας Αστροναύτης. Αναμένεται η έγκριση της σχετικής κρατικής οικονομικής συνεισφοράς.
Μαρία Μπίμπη-Κωνσταντίνου
Αγαπητέ Νίκο, καλησπέρα. Εύχομαι να είστε καλά εσύ και η οικογένειά σου.
Χάρηκα πολύ για την πρόσκληση που μου έστειλες για την εκδήλωση προς τιμήν σου. Ογδόντα χρόνια προσφοράς, άρα πόσο είσαι ;;; Εκατό !!! Σε πειράζω …. Θα χαιρόμουν πολύ να μπορούσα να παρευρεθώ, αλλά όπως ξέρεις, δυσκολεύομαι πολύ στις μετακινήσεις. Πάντως σε ευχαριστώ πολύ που με σκέφτηκες.
Νίκο σού εύχομαι ολόψυχα Χρόνια Πολλά και καλά με υγεία, χαρά και δημιουργία !!
Φιλικότατα,
Μαρία Μπίμπη-Κωνσταντίνου
(Αρμόδια του Ηλεκτρονικού Υπολογιστή ΑΠΘ)
Επιμύθιον
(Αυτό το Επιμύθιον δεν αναφέρθηκε στην ομιλία, αλλά, ως απαντητικό σχόλιο ερωτήσεων και για λόγους πληρότητας, προστέθηκε στην ομιλία μετά την εκδήλωση)
Με αφορμή την ανακοίνωση-πρόσκληση της σημερινής εκδήλωσης, από μερικούς καλούς φίλους, καλοπροαίρετα, δέχθηκα την εξής ερώτηση: Πώς είναι δυνατόν να έχετε προσφέρει για ογδόντα χρόνια, όταν η προσφορά σας θα πρέπει να έχει αρχίσει, όχι όταν γεννηθήκατε, αλλά αργότερα, όταν θα ήσασταν, ας πούμε, είκοσι ετών; Μήπως, λοιπόν, είστε, τουλάχιστον, 100 ετών, ή, μήπως, απ’ τα γεννοφάσκια σας ασχολούσασταν με την Αστρονομία;
Ευχαριστώ τους λίγους και αγαπητούς φίλους γι’ αυτά τα ερωτήματα, στα οποία μπορώ να δώσω τρεις απαντήσεις, σημειώνοντας, ότι η ανακοίνωση-πρόσκληση της σημερινής εκδήλωσης αναφέρεται στα ογδόντα χρόνια ερευνητικής, διδακτικής και κοινωνικής προσφοράς:
1η Απάντηση. Από την καθαρά πρακτική πλευρά, αυτή η τακτική στις ανακοινώσεις είναι συνηθισμένη, ώστε να αποφεύγονται χρονικές αβεβαιότητες για την διάκριση μεταξύ της ηλικίας και της έναρξης της προσφοράς, π.χ., δέκα, είκοσι, τριάντα, έτη, ανάλογα και με τις συνθήκες που ο καθένας φαίνεται να αντιμετωπίζει ως προς την έναρξη της προσφοράς του. Δηλαδή, να λέμε ότι κάποιος είναι ογδόντα ετών, αλλά να τιμούμε 60 χρόνια προσφοράς του. Και τα υπόλοιπα είκοσι τα αγνοούμε, ή, τέλος πάντων, πώς τα λαμβάνομε υπόψη; Αν τα λαμβάνομε υπόψη, φυσικά;
Σε μιαν εκδήλωση τιμής, και με δεδομένη πάντα την προγραμματιζόμενη πραγματοποίηση της εκδήλωσης, όπως τώρα, αυτή η διάκριση δεν προσφέρει τίποτε πληροφοριακά ουσιαστικό, ούτε και έχει ιδιαίτερη σημασία, μάλλον δημιουργεί αβεβαιότητα και προκαλεί ιλαρότητα, πέρα από την αχρείαστη και περιττή ακριβολογία μιας τυποποιημένης έκφρασης.
2η Απάντηση. Όμως, από μια πιο ουσιαστική πλευρά, σημειώνω, ότι, σύμφωνα με την ανακοίνωση, η εκδήλωση γίνεται για τα ογδόντα χρόνια, όχι μόνον ερευνητικής προσφοράς, αλλά και διδακτικής και κοινωνικής προσφοράς.
Λοιπόν, για την επιτυχή ερευνητική και διδακτική προσφορά, γενικώς, πιστεύεται ότι μια απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ηλικιακή ωριμότητα του ατόμου, κάτι πάντως που, δυστυχώς, με βάση την εμπειρία, μπορεί εύκολα να αμφισβητηθεί. Δηλαδή, ένας ενήλικας δάσκαλος ή ένας ενήλικας ερευνητής δεν είναι, αναγκαστικά, και ένας καλός δάσκαλος ή και ένας καλός ερευνητής!
Κατ’ αντιδιαστολή, η ηλικιακή ωριμότητα ενός ατόμου ΔΕΝ είναι απαραίτητη για την εκ μέρους του κοινωνική προσφορά και, σε μεγάλο βαθμό, και για την διδακτική προσφορά του.
Πράγματι! Πιστεύω ακράδαντα, ότι η πραγματική προσφορά ενός ανθρώπου αρχίζει πολύ νωρίς, από την παιδική ηλικία, δηλαδή, από τότε που στο παιδί του δίνεται η ευκαιρία να διδαχθεί (και το ίδιο θέλει ή αναγκάζεται να διδαχθεί).
Όσο κι΄ αν φαίνεται παράξενο, είναι πάντως αλήθεια, ότι το παιδί, αγόρι ή κορίτσι, με την συμπεριφορά του, ή, ισοδύναμα, με βάση την διδασκαλία που του παρέχεται, από την μικρή ηλικία αρχίζει να προσφέρει, αλλά και να διδάσκει δίνοντας μηνύματα και παραδείγματα στους άλλους.
Π.χ., στην σχολική τάξη και έξω απ’ το σχολείο, δίνει την θετική εικόνα ενός καλού, συνεπούς και πολλά υποσχόμενου μαθητή/μαθήτριας.
΄Η, δίνει την αρνητική εικόνα της συμπεριφοράς του, π.χ., την, εξ απαλών ονύχων, αμέλεια, αδιαφορία και αγριότητά του απέναντι στον άλλον, την επιθετικότητά του, την βαρβαρότητά του και το bullying και, περαιτέρω, τον οπαδισμό έως την αγελοποίηση, την κουκούλα μέρα-νύχτα, την οπλοφορία, ακόμη και την επίθεση με σφυρί στο κεφάλι του συμμαθητή του μέσα στο σχολείο, και όλα αυτά σε συνδυασμό και με το ότι, οι στίχοι των τραγουδιών του γίνονται όλο και πιο απλοί, οργισμένοι και εγωκεντρικοί.
Δεν είναι αυτά παραδείγματα παιδιόθεν κοινωνικής και διδακτικής προσφοράς, θετικής ή αρνητικής;
Ποιος, αλήθεια, μπορεί να αρνηθεί, ότι καθημερινά, γινόμαστε μάρτυρες της πραγματικότητας, ως προάγγελο πιθανής μελλοντικής συμπεριφοράς, αυτής της προσφοράς και της διδασκαλίας από την παιδική ηλικία, οι οποίες, στην κυριολεξία, μπορεί να ισοδυναμούν, πέρα από την απορία των μεγάλων, και με ένα ηχηρό και επώδυνο χαστούκι προς τους μεγάλους;
Κι΄ αυτό, δυστυχώς, ανεξάρτητα από τον αν οι μεγαλύτεροι θέλουν ή δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αξιολογήσουν σωστά αυτήν την συμπεριφορά, θετική ή αρνητική, και να ενεργοποιηθούν εγκαίρως, πριν να είναι πολύ αργά. Και, επίσης, ανεξάρτητα από την αλήθεια, ότι η γενική επάρκεια κάποιου ανθρώπου συγκροτείται από επάρκειες σε όλα τα επί μέρους γνωστικά πεδία, όχι μόνον και επιλεκτικά σε λίγα!
Συμπερασματικά, λοιπόν, με βάση την παιδεία του, ο άνθρωπος και από την νεαρή ηλικία διδάσκει τους γύρω του και προσφέρει σ’ αυτούς και, κατ’ επέκταση, γενικότερα, στην κοινωνία.
3η Απάντηση. Τέλος, μια και αναφερόμαστε σε εκδήλωση αστρονομικού ενδιαφέροντος, ως μια τρίτη, πιο ευφάνταστη απάντηση στο ερώτημα «πώς θα ήταν δυνατό να με αντιλαμβάνεσθε ως 100 ετών, ενώ είμαι 80 ετών», θυμηθείτε, για να μην μπω σε λεπτομέρειες, και το γνωστό Παράδοξο των Διδύμων (Twin paradox) της Ειδικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Einstein.
Σας διαβεβαιώνω, λοιπόν, και μην έχετε καμιά αμφιβολία γι’ αυτό, ότι, συν Θεώ, είμαι πραγματικά, στα ογδόντα μου και η ανακοίνωση της εκδήλωσης αποδίδει την πραγματικότητα.
Για την ακρίβεια, όμως, προβλέπεται να κλείσω τα ογδόντα στις 20 Ιουνίου του 2024, στο Θερινό Ηλιοστάσιο, περίπου, σε δυόμιση μήνες. Τώρα, αν θα φθάσω ποτέ και στα 100, όπως μερικοί διερωτώνται, ε! αυτό εναπόκειται σε άλλον!
Τέλος, μια και γι’ αυτό ρωτήθηκα, είναι αλήθεια, ότι, από μικρή ηλικία, μου άρεσε, πράγματι, η Αστρονομία. Θα έλεγα πιο σωστά, μου άρεσε και με εντυπωσίαζε η παρατήρηση του νυκτερινού ουρανού με τα πολλά γιατί, πού, πώς, πότε. Και σ’ αυτό, πιστεύω, συνετέλεσε και το ότι εκεί που μεγάλωσα μπορούσα να βλέπω και να θαυμάζω τον νυκτερινό ουρανό. Τι να πω, όμως, για τον σημερινό νυκτερινό ουρανό των πόλεων;
Βλέπετε, λοιπόν, πόσες αβεβαιότητες απέφυγε το συγκεκριμένο πνεύμα διατύπωσης της ανακοίνωσης-πρόσκλησης;!
Βιβλιογραφία
- Αγαπάκη, I.X., 2019, «Μελανές Οπές», CCITY PUBLISH,2019. ISBN: 978-618-00-1241-5.
- Αγαπάκη, Ι.Χ., 2024, «Σκοτεινή Ενέργεια-Η Σκιώδης Αντανάκλαση της Σκοτεινής Μάζας», Σελ.300, Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα. ISBN: 978-618-5746-36-0.
- Αγαπάκη Ι.Χ. ,2023, «Ένα Σύντομο Αφήγημα για το Σύμπαν», στην ιστοσελίδα agapakis.eu
- Agapakis, I., Kleidis, K., Spyrou, N., K., 2024, «The Higgs Boson Revisited», in preparation.
- Σπύρου, Ν. Κ., 2018, «Αρχές, Εμμονές και Αναγκαιότητες στη Ευρύτερη Αστρονομική Έρευνα», Σελ.159, Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, ISBN: 978-960-9457-68-2.
- Σπύρου, Ν. Κ., 2021, «Ορθολογισμός στην Αστρονομική Έρευνα, Διδασκαλία και Καθημερινή Πραγματικότητα», Σελ.223, Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, ISBN: 978-618-5451-22-6.
- Σπύρου, Ν., Κ., 2022, «Κοσμολογικές Ανατροπές και Αναθεωρήσεις», Ομιλία του συγγραφέα, ηλεκτρονικά προσβάσιμη ως https://www.eef.gr/articles/kosmologikes-anatropes-kai-anathewriseis-1, στην ενημερωτική εκδήλωση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ) με τίτλο «Πρόσφατη Συγγραφική Δραστηριότητα του Καθηγητή κου Ν. Κ. Σπύρου» (19 Μαρτίου 2022, Θεσσαλονίκη), στο πλαίσιο των εργασιών του «3ου Πανελλήνιου Εκπαιδευτικού Συνεδρίου» της ΕΕΦ (18-20 Μαρτίου 2022, Θεσσαλονίκη) με θέμα «Διδασκαλία της Φυσικής και Σημερινή Πραγματικότητα-Ποια Φυσική θέλομε να διδάσκεται».
- Σπύρου, Ν. Κ., 2023α, «Αρχή και Τέλος του Σύμπαντος… σήμερα και από πολύ παλιά !», Σελ.150, Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα, ISBN: 978-618-5746-23-0.
- Σπύρου, Ν., Κ., 2023β, «Αναπάντεχες Κοσμολογικές Αμφιβολίες», Γρανικός-Επιθεώρηση Εθνικών Επιστημονικών Ερευνών (ΕΕΕΕΕ)/Επιστήμη και Φιλοσοφία, Εκδόσεις ΑΔΟΥΛΟΤΗ ΜΑΝΗ, Έτος Α, Τόμος 1, Σελ. 198-210.
- Σπύρου, Ν. Κ., 2024, «Αρχή και Μέλλον του Σύμπαντος: Κριτική και Ορθολογική Αντιμετώπιση», Γρανικός-Επιθεώρηση Εθνικών Επιστημονικών Ερευνών (ΕΕΕΕ), ΑΔΟΥΛΟΤΗ ΜΑΝΗ, Υπό έκδοση.
- Eddington, Sir Arthur Stanley, 1929, «The Nature of the Physical World» NEW YORK: THE MACMILLAN COMPANY CAMBRIDGE, ENGLAND: AT THE UNIVERSITY PRESS.
- Hertog, Thomas, 2023, «Περί της Καταγωγής του Χρόνου-Η Τελική Θεωρία του Stephen Hawking» (Τίτλος πρωτοτύπου «On the Origin of Time:Stephen Hawking’s Fιnal Theory», 2023, Bantam Books/Penguin Random House LLC), Μετάφραση: Ανδρέας Δημητρόπουλος, Επιμέλεια: Αλέξανδρος Μάμαλης, Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ, Αθήνα, ISBN:978-618-5493-20-2.
- Strogatz, Steven, 2020, «Άπειρες Δυνάμεις– Πώς ο Απειροστικός Λογισμός Αποκαλύπτει τα Μυστικά του Σύμπαντος» (Τίτλος πρωτοτύπου «Infinite Powers: How Calculus Reveals the Secrets of the Universe») 2019, Houghton Mifflin Hartcourt), Μετάφραση-Επιμέλεια: Αν. Σπανού και Αλ. Μάμαλης, Εκδόσεις ΚΑΤΟΠΤΡΟ, Αθήνα, ISBN:978-618-5493-02-8.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία Διαδικτύου
- Overbye, Dennis, 2024, “A Tantalizing ‘Hint’ That Astronomers Got Dark Energy All Wrong”, New York Times, 5 April 2024
- Γιώργος Μπαμπινιώτης: «Άχρηστο το ελληνικό σχολείο. Τα παιδιά δεν θυμούνται τίποτα όταν το τελειώνουν» – ΦΙΛΟΙ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ (filoitexnisfilosofias.com)
- https://www.skai.gr/news/technology/cern-epistimones-anazitoun-mystiriodi-somatidia-fantasmata
Νικόλαος Κ. Σπύρου
Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και
Μουσείο Τεχνολογίας –ΝΟΗΣΙΣ
Απρίλιος 2024, Θεσσαλονίκη