Η σκοτεινή γοητεία της Ανδρομέδας

Άρθρο στην Καθημερινή της Κυριακής 14 Δεκεμβρίου για τον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας από τον δημοσιογράφο Σάκη Ιωαννίδη.

Το θερμόμετρο έγραφε 3 βαθμούς Κελσίου και η ώρα ήταν μόλις έξι το απόγευμα. Ο ήλιος είχε χαθεί και το λιγοστό φως που υπήρχε ακόμη βοηθούσε την ομάδα παρατήρησης να στήσει τα τηλεσκόπια και να ευθυγραμμιστεί με τον Πολικό Αστέρα. Αν κάτι πάει στραβά στην ευθυγράμμιση, τότε όλη η βραδιά μπορεί να πάει στράφι, μας λένε. Μια φορά τον μήνα, όταν ακόμη ο ουρανός δεν έχει φεγγάρι, ο Ομιλος Φίλων Αστρονομίας Θεσσαλονίκης (ΟΦΑ) εξορμά σε βραδιές αστροπαρατήρησης. Οσο χειμωνιάζει μόνο οι «σκληροπυρηνικοί» των αστεριών αψηφούν τις αντίξοες συνθήκες και «ταξιδεύουν» σε άλλους γαλαξίες. Για ένα βράδυ, ταξιδέψαμε μαζί τους.

Το ραντεβού δόθηκε περίπου 40 χιλιόμετρα έξω από τη Θεσσαλονίκη. Ο προορισμός της ομάδας είναι συνήθως η ορεινή Χαλκιδική, αλλά λόγω ενδεχόμενης κακοκαιρίας επιλέχθηκε ένα ξέφωτο στο κοντινό χωριό Λιβάδι. «Για να κάνουμε παρατήρηση ο ουρανός πρέπει να είναι καθαρός από σύννεφα και να έχει σκοτάδι. Η φωτορρύπανση είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε», σημειώνει ο συντονιστής της ομάδας, Θεόδωρος Γιαουρτσής, καθώς τοποθετεί τη ρομποτική βάση τηλεσκοπίου που στηρίζει τον τηλεσκοπικό σωλήνα. «Η Ισημερινή Βάση, όπως λέγεται, συντονίζεται και ακολουθεί συνεχώς την κίνηση των αστεριών. Αν είμαστε τυχεροί μπορεί να πετύχουμε τον κομήτη Lovejoy μετά τα μεσάνυχτα».

Σ’ ένα πτυσσόμενο τραπέζι έχει στηθεί ένας φορητός υπολογιστής για τον εντοπισμό των αστεριών και την αποθήκευση των φωτογραφιών. Μια εργαλειοθήκη περιέχει τα απαραίτητα για μικροεπισκευές και διορθώσεις την ώρα του στησίματος. Ο κ. Γιαουρτσής δουλεύει την ημέρα σε εργοστάσιο αλλαντικών και τα βράδια αφιερώνεται στη μεγάλη του αγάπη, την αστρονομία. «Θυμάμαι μικρός πήγαινα στο δάσος του Σέιχ Σου και βλέπαμε τα πεφταστέρια. Το 1997 είδα για πρώτη φορά κομήτη, τον Hale Bopp, με κιάλια και από τότε ασχολούμαι με την παρατήρησή τους», τονίζει.

«Λες να μας βλέπουν;»

Με έναν ισχυρό δείκτη λέιζερ τα μέλη του ΟΦΑ μας δίνουν ένα μάθημα ουρανογραφίας μέχρι να ανατείλουν τα αστέρια που θα φωτογραφήσουν. Η Μεγάλη και Μικρή Αρκτος, η Κασσιόπη, ο Δράκοντας, στήνουν κάθε βράδυ έναν φωτεινό χορό στο αχανές σύμπαν. Κοιτάζοντας μέσα από το τηλεσκόπιο τον Γαλαξία της Ανδρομέδας, που βρίσκεται 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά και θεωρείται «γειτονιά» μας, τα μεγέθη αποκτούν διαφορετικό νόημα και η ερώτηση έρχεται σχεδόν φυσικά: «Λέτε να μας βλέπουν και αυτοί;». «Διόλου απίθανο», απαντούν.

Επιχείρηση «Ροζέτα»

Οι περισσότεροι ερασιτέχνες αστρονόμοι της βραδιάς μεγάλωσαν με Star Wars και Star Trek, αλλά τη μέρα της συνάντησής μας δεν είχαν προλάβει να δουν το ταξίδι του Μάθιου Μακόναχι στο Interstellar. Ολοι όμως ήταν στις θέσεις τους πριν από λίγες ημέρες για να παρακολουθήσουν σε ζωντανή μετάδοση την προσεδάφιση του Philae στην επιχείρηση «Ροζέτα». «Χαρήκαμε και εμείς μαζί τους. Αλλωστε συνεργαζόμαστε με την ESA και κυρίως με τη NASA, στέλνοντάς τους φωτογραφίες από τα ουράνια σώματα που μελετούν», μας λέει ο Ανδρέας Βοσινάκης, αναπληρωτής γραμματέας του ΟΦΑ, κατά την επίσκεψή μας στα γραφεία τους.

Στο ισόγειο γίνονται σεμινάρια και διαλέξεις, ενώ προβολές διοργανώνονται στον πρώτο όροφο, στην αίθουσα «Πτολεμαίων», που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Αλεξανδρινού εραστή της αστρονομίας και ιδρυτικό μέλος του ΟΦΑ, Παύλου Μωραΐτη. Μάλιστα, το Ευγενίδειο Ιδρυμα διοργανώνει έκθεση αυτή την περίοδο με 140 αποδείξεις του Πυθαγόρειου Θεωρήματος σε καλλιγραφικές απεικονίσεις του Μωραΐτη.

Μακέτες διαστημοπλοίων

Στη βιβλιοθήκη του ομίλου ξεφυλλίζουμε τη σειρά της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας του Ισαάκ Ασίμοφ και βιβλία αστρονομίας για τα νέα μέλη. Ηλιακά ρολόγια, μακέτες διαστημοπλοίων και ανάγλυφα γαλαξιών για την «ανάγνωσή» τους από τυφλούς κοσμούν τον χώρο. «Η διάδοση της αγάπης μας για την αστρονομία μέσω σεμιναρίων, προβολών, παρατηρήσεων, αστροπάρτι και δράσεων στην πόλη και τα σχολεία είναι ο σκοπός μας», σημειώνει ο πρόεδρος του ομίλου, Αντώνης Ιτσιος.

Τα δύο μεγάλα γεγονότα που προσείλκυσαν νέους ερασιτέχνες αστρονόμους ήταν η διάβαση της Αφροδίτης μπροστά από τον ήλιο το 2004 και η ολική έκλειψη ηλίου που φάνηκε καθαρά από το Καστελλόριζο το 2006. «Εχουμε πάει σε πέντε ολικές εκλείψεις ηλίου από την ίδρυσή μας και ετοιμαζόμαστε να δούμε ξανά το φαινόμενο το 2017 στην Αμερική. Πάντα σου κάνει εντύπωση κάτι διαφορετικό. Οταν εμφανίζεται το ηλιακό στέμμα, το συναίσθημα είναι συγκλονιστικό», σημειώνει ο κ. Βοσινάκης. Ο Lovejoy δεν έκανε τη χάρη στον Θεόδωρο Γιαουρτσή εκείνο το βράδυ. Ισως να έχει καλύτερη τύχη τους επόμενους μήνες, όταν ο κομήτης θα βρίσκεται σε καλύτερη θέση παρατήρησης. Είναι βέβαιο πως θα «καραδοκεί» με το τηλεσκόπιό του και την υπόλοιπη ομάδα παρατήρησης, με το βλέμμα στραμμένο στα αστέρια.

Καθημερινή